LiPo Batarya Değerleri
LiPo pillerin temel bilgilerini öğrendiğimize göre ana konulara
artık geçebiliriz. Bunların ilki değerler, özellikle gerilim ve kapasite pil
alacağınız zaman göz önünde bulunduracağınız başlıca numaralar. Diğer bir
numaradan ise birazdan bahsedeceğiz.
Gerilim
Geleneksel hücre başına 1.2 volt gerilimli NiCad veya NiMH
pillerin aksine LiPo piller 3.7 volt içerir. Bunun yararı bütün bir pil
yaparken daha az hücre kullanılması ve bazı durumlarda tek hücrenin yeterli
olmasıdır.
En küçük RC modeller haricinde, RC LiPo bataryalar yüksek gerilim
içermesi için en az iki yada daha fazla hücreye sahiptir. Büyük RC modeller
için bu sayı altıya hatta yüksek gerilim uygulamaları için daha fazlasına
çıkabilir. Aşağıda hücre(cell) sayısı ve gerilimlerini görebilirsiniz. Parantez
içindeki 2-12S gibi ifadeler ise pilin içinde kaç hücrenin seri(S) bağlandığını
gösterir.
·
3.7 volt pil= 1 cell x 3.7 volt (1S)
·
7.4 volt pil= 2 cell x 3.7 volt (2S)
·
11.1 volt pil= 3 cell x 3.7 volt (3S)
·
14.8 volt pil= 4 cell x 3.7 volt (4S)
·
18.5 volt pil= 5 cell x 3.7 volt (5S)
·
22.2 volt pil= 6 cell x 3.7 volt (6S)
·
29.6 volt pil= 8 cell x 3.7 volt (8S)
·
37.0 volt pil= 10 cell x 3.7 volt (10S)
·
44.4 volt pil= 12 cell x 3.7 volt (12S)
Paralel olarak bağlanmış hücreler veya paketlere de
rastlayabilirsiniz. Bunu sayının ardından gelen “P” harfiyle ayırt
edebilirsiniz. Örneğin: 2S2P iki hücreli iki paketin paralel olarak
bağlanmasını, yani kapasitesini ikiye katlamasını ifade eder.
Bu numaralar her RC model için bilinmesi gereken, ayrıca motor ve
hız kontrolcü tarafından belirtilen numaralardır.
Kısaca motor oranlarından söz etmek gerekirse, Kv kilo volt
anlamına gelir ve 1000 volta eşdeğerdir. Brushless motorun Kv değeri ise volt
başına kaç RPM aldığını gösterir. Örneğin 1000 Kv bir motor 10-25 volt
arasındaysa 10 voltta 10000 RPM 25 voltta ise 25000 RPM’e ulaşır.
Kapasite
Kapasite, pilin ne kadar güç içerdiğini miliamper/saat(mAh)
cinsinden belirtir. Tüm kapasitesine bir saatte kaç miliamper yüklenebileceğini
veya çekilebileceğini söylemenin bir diğer yoludur.
Örneğin 1000 mAh bir pilden 1 saat boyunca 1000 miliamper
çekilirse tamamen deşarj olur. Aynı bataryadan 500 miliamper çekilirse iki
saatte deşarj olur. Çok kullanılan 400 sizelı bir RC helikopterdeki gibi 15000
miliamper(15 amper) çekilirse ise 4 dakikada deşarj olur.
Gördüğünüz gibi bu tarzda bir RC modelde 2000 mAh bir batarya
kullanmak 4 yerine 8 dakikalık bir uçuş sağlayacağı için çok avantajlıdır.
Bundan çıkarılacak sonuç; eğer daha fazla uçuş süresi
istiyorsanız, batarya kapasitesini arttırın. Gerilimin aksine kapasite uçuş
süresini değiştirecek şekilde ayarlanabilir. Ancak boyut ve ağırlık
kısıtlamaları nedeniyle pil ağırlığı sebebiyle bazı batarya kapasite aralığında
kalmanız zorunlu olabilir.
Deşarj Hızı
Geldik üçüncü sayıya. Muhtemelen bu sayı diğerleri arasında en çok
abartılıp yanlış anlaşılmış olanı.
Deşarj hızı basitçe, bir bataryanın güvenli bir şekilde en çabuk
ne kadar deşarj olabildiğini gösterir. Anottan katota geçiş hızı deşarj hızını
belirir. RC LiPo bataryalarda “C” oranı diye anılır.
Ne anlama gelir?
“C” Kapasiteyi sembolize eder. 10C lik bir deşarj hızı teorik olarak
kapasitesinin 10 katını deşarj edebileceğini gösterir. 15C=15 Katını, 20C=20
Katını gibi.
1000 mAh pilin 20C
deşarj hızı varsa bu en fazla sürekli olarak 20 amper çekebileceğinizi
gösterir. Tamamen teorik olarak bu dakikada 333 mAh çekim demektir ve 1000 mAh
bir pil full kapasitede çekilmesi halinde 3 dakikada deşarj olur.
Çoğu RC LiPo batarya sürekli “C” oranını ve burst “C” oranını
gösterir. Burst kısa zamanlı aşırı yüklemelerle ulaşılan güçtür. Örneğin
“Dejşarj hızı= 20C
Sürekli/40c Burst”
C değeri yükseldiğinde genelde pilin fiyatı artar. Burada biraz
tasarruf yapma imkanımız oluyor. Aşırı yüksek deşarj hızı olan, potansiyelini
kullanma şansınız olmayan pillere ihtiyaç yoktur. Ancak “C” oranı çok düşükse
ESC veya piliniz zarar görebilir.
Peki LiPo RC batarya alırken hangi “C” oranının size uygun
olduğunu nerden bileceksiniz? Çoğu kişinin vereceği yanıt, en kolay yanıt olan
en büyük “C” oranı olanı almanız gerektiğidir. Para problem değilse bu yüzde
yüz doğru ama özellikle başlangıç ve orta seviyedekiler için çok güç harcayan 3
boyutlu manevralar için para harcamak yerine birkaç ekstra batarya almak daha
mantıklı olacaktır.
Genel bir ilke olarak, 25-30C bataryalar 250-400 boyutlarında elektrikli
helikopterleri hafif-orta seviye uçurmak için yeterlidir. Daha büyükleri için
ise aynı şekilde uçuşta kullanılabilir ancak agresif veya 3 boyutlu uçuşta 35C ve üzeri bataryalar devreye
giriyor.
Bütün bunların yanında RC LiPo bataryaların fiyatı devamlı düşüş
halinde. Eğer 25C
bir pile ihtiyacınız varsa vs 35C
bir pili aynı fiyata bulduysanız 35C
olanı tercih edin. Daha az ısınacak ve daha uzun ömürlü olacaktır. Çoğu şey
gibi LiPo pilide sınırlarına kadar zorlamak ömrünü azaltacaktır. Eğer
kullanacağınızdan 2 kat yüksek C oranına sahip bir piliniz varsa, düzgün
kullanımla en az 400 şarj-deşarj döngüsü sağlamaması için bir neden yok.
Isı
Son olarak, bataryanızı kullandıktan sonra sıcaklığını ölçerek
yeterli C oranını kullanıp kullanmadığınızı anlayabilirsiniz. Söylemesi hoş
olmasa da, bir bataryanın üzerinde 30C
yazması onun gerçek hayatta öyle olduğunu göstermez. Gerçek hayatta C oranları
genelde doğrulanabilir olmadığı için pek bir şey ifade etmez. Bunun
ötesinde, bataryanın yaşı arttıkça iç direnci artarak sıcaklığı arttırır ve
daha çok akım çekmesine neden olur.
Genel kural şöyledir; LiPo bataryayı kullandıktan sonra elinizde
tutamıyorsanız çok sıcaktır. Bu yaklaşık 50 derece ve üstüne tekabül eder.
Aslında bu bile çık sıcaktır ve güvenli kabul ettiğimiz sıcaklık 40 derece
altıdır. Eğer pilleriniz çok ısınıyorsa daha büyük deşarj hızı olan bir LiPo
bataryaya yönelebilirsiniz.
Pillerinizi sıcak bir yaz günü arabada bırakmanız da 40 derece
üstüne çıkmasına sebep olabilir. Bu da aynı etkiye sebep olacaktır. Sıcak LiPo
bataryaların uzun ömürlü olması mümkün değil.
Aşırı Deşarj – LiPo
Bataryaların Bir Numaralı Katili
Sıcaklığı arttıracak diğer bir etken de yüklüyken hücre başına 3.0
volttan aşağıda olmasıdır. 40C
bir bataryanız olsa ve üçte birini çekebiliyor olsanız bile hücre başına 3
volttan aşağı düştüğünde çok ısınacak dolayısıyla ömrünü kısaltacaktır.
Burada uygulanması gereken en önemli kural “%80 kuralı”dır. Bu şu
demek oluyor, bir LiPo bataryayı, en fazla kapasitesinin %80′i kadar kullanın.
Örneğin, 2000 mAh bir LiPo bataryanız varsa, 1600 mAh’dan fazlasını
kullanmayın. Bataryalar eskidikçe kapasitelerinin düştüğünüde göz önüne alın.
Bilgisayarlı şarj cihazlarının kendi parasını defalarca
çıkarabilmesinin sebebi aslında budur.
Eğer bilgisayarlı bir şarj cihazınız yoksa bir diğer gösterge
pilin yada tek bir hücrenin uçuştan hemen sonra açık devre voltajını ölçmektir.
%80 deşarjlı bir LiPo hücresi yaklaşık olarak 3.72 – 3.74 volt arası bir değer
verecektir. Yani 3S bir LiPo batarya %80 i boşken 11.2 volt gösterirken, 6S
22.4 volt civarlarında bir değer gösterecektir. Uçuştan sonra ne kadar süre
beklerseniz bu yöntemin isabetliliği o kadar azalır. Bekledikçe voltaj
hafifçe 3.76 volt civarlarına artacaktır.
İç Direnç
Bir diğer değer. İlk 3 değer endüstri standartlarıydı ve bunların
sonuncusu pilleri pazarlamada ve fiyatlarını ayarlamada kullanılan, doğrulaması
mümkün olmayan C değeriydi. Ancak üçüde pilleri seçerken bakılacak genel bir
yol gösterici.
Bu kez doğrulanabilir bir unsur olan ve RC LiPo bataryalarınızın
durumunu gösterecek en iyi yollardan biri olan iç direnci açıklayacağız. Çoğu
yüksek kapasiteli ve yüksek deşarj oranlı LiPo hücreleri yeniyken kabaca 2 ve 6
miliohm arası bir iç dirence sahip. Seri bağlanmış bir bataryanın iç direncini
hesaplamak için bunları toplamamız gerekiyor. Yani 4 miliohm iç dirence
sahip hücrelerden oluşan bir 4S pilin iç direnci 16 miliohm olacaktır.
Dediğimiz gibi, pil eskidikçe iç direnci artar
ve daha çok ısınırlar. Daha düşük deşarj oranlı ve az kapasiteli piller genelde
daha yüksek iç dirence sahip gözükürler. Yeni alınmış 100-200 mAh LiPo
bataryalar için 200 miliohm civarında bir iç direnç görmek çok olağan dışı
olmayan bir durumdur.
İç direnci ölçmek için en iyi yöntem LiPo’nuz yeniyken IR değerini
ölçmek.(Şarj cihazınızın bu özelliği çok kullanışlı olacaktır.)